Kapituła Orderu Odrodzenia Polski
Awers insygniów Krzyża Wielkiego | |
Baretka I klasy | |
Baretka II klasy | |
Baretka III klasy | |
Baretka IV klasy | |
Baretka V klasy | |
Ustanowiono |
2 sierpnia 1921 (II RP) |
---|---|
Powiązane |
inne polskie kapituły orderów: |
Kapituła Orderu Odrodzenia Polski – dziewięcioosobowy organ kolegialny stojący na straży honoru Orderu Odrodzenia Polski (Polonia Restituta). Do kompetencji Kapituły należy w szczególności opiniowanie wniosków o nadanie lub pozbawienie orderu oraz występowanie z inicjatywą nadania orderu lub jego pozbawienia.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, z tytułu swego wyboru na ten urząd, staje się Kawalerem Orderu Odrodzenia Polski I klasy (odznaczony Krzyżem Wielkim), Wielkim Mistrzem Orderu i przewodniczy Kapitule, którą tworzy wraz z ośmioma członkami. Członków Kapituły na pięcioletnią kadencję powołuje Wielki Mistrz spośród odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski. Kapituła wybiera ze swego grona Kanclerza Orderu i Sekretarza Kapituły. Kapituła Orderu działa na podstawie swojego statutu, zatwierdzonego przez Prezydenta. Członkami Kapituły mogą być tylko obywatele polscy[1].
Prerogatywy
[edytuj | edytuj kod]Kapituła ma prawo wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących orderu, a w szczególności:
- opiniuje wnioski o nadanie lub pozbawienie orderu, wniesione przez Prezesa Rady Ministrów przed ich przedstawieniem Prezydentowi,
- może wystąpić do Prezydenta z inicjatywą nadania orderu lub jego pozbawienia,
- zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących orderu,
- może występować do organów uprawnionych o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w sprawach dotyczących orderu.
Kapituła po rozpatrzeniu przedstawionych jej wniosków o nadanie lub pozbawienie orderu podejmuje uchwały:
- o pozytywnym zaopiniowaniu wniosku,
- stwierdzające, że przedstawiony wniosek nie uzasadnia nadania lub pozbawienia orderu lub że wniosek nie może zostać uwzględniony z powodu niezgodności z obowiązującymi przepisami prawa.
Kapituła może przed wydaniem ostatecznej opinii zwrócić się do wnioskodawcy o uzupełnienie wniosku. Kapituła może zaproponować nadanie innej niż proponowana klasy orderu.
Obecny skład
[edytuj | edytuj kod]Po objęciu urzędu prezydenta RP przez Andrzeja Dudę skład Kapituły wygląda następująco[2][3]:
- Prezydent RP Andrzej Duda – przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu
- Piotr Andrzejewski – członek Kapituły powołany 7 sierpnia 2021
- Andrzej Chwalba – członek Kapituły powołany 9 listopada 2023
- Maria Gintowt-Jankowicz - członek Kapituły powołana 7 sierpnia 2021
- Wiesław Johann – członek Kapituły powołany 7 sierpnia 2021
- Maciej Łopiński – członek Kapituły powołany 18 kwietnia 2018
- Andrzej Stanisław Porawski – członek Kapituły powołany 26 lutego 2020
- Władysław Ortyl – członek Kapituły powołany 7 sierpnia 2021
- Mieczysław Ryba – członek Kapituły powołany 7 sierpnia 2021
- Krzysztof Szwagrzyk – członek Kapituły powołany 7 sierpnia 2021
Historia
[edytuj | edytuj kod]II Rzeczpospolita (1921-1939)
[edytuj | edytuj kod]Kapitułę powoływano na trzyletnią kadencję. Pierwsza Kapituła została powołana 2 sierpnia 1921. Jej członkami stałymi zostali wybrani spośród pierwszych piętnastu kawalerów orderu[4]:
- Naczelnik Państwa Józef Piłsudski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Jan Karol Kochanowski (Kanclerz Orderu do 1933),
- Kajetan Olszewski (Sekretarz Kapituły),
- Bernard Chrzanowski (Skarbnik Kapituły),
- Jan Dąbski (członek Kapituły),
- Władysław Raczkiewicz (członek Kapituły),
- Michał Siedlecki (członek Kapituły),
- Włodzimierz Tetmajer (członek Kapituły),
- Leon Wyczółkowski (członek Kapituły),
oraz, jako zastępcy członków:
a w jej skład nie weszli:
W 1925 Sekretarz Kapituły, Otwinowski, został aresztowany w związku z niedokładnością w wypłacaniu sum pieniężnych należnych tytułem orderu[6].
W czerwcu 1927 trzeci skład Kapituły został odnowiony; kanclerzem ponownie został J.K. Kochanowski, zmarłego Władysława Reymonta zastąpił Wacław Sieroszewski, a gen. Kajetana Olszewskiego zastąpił gen. Lucjan Żeligowski[7].
25 września 1936 prezydent Ignacy Mościcki powołał szósty skład Kapituły w składzie:
- Prezydent RP Ignacy Mościcki (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu),
- gen. Kazimierz Sosnkowski (Kanclerz Orderu),
- gen. Aleksander Osiński (Sekretarz Kapituły),
- sen. Bernard Chrzanowski (Skarbnik Kapituły),
- gen. Leon Berbecki,
- prof. Wacław Makowski,
- woj. Władysław Raczkiewicz,
- sen. Wacław Sieroszewski,
- gen. Lucjan Żeligowski[5][8].
Władze RP na Obczyźnie (1939-1993)
[edytuj | edytuj kod]Po 1939 roku kontynuowano nadawanie orderu przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na obczyźnie, utrzymano 12-osobową Kapitułę (ośmiu członków, czterech zastępców)[9], ale reaktywowano ją faktycznie dopiero 19 kwietnia 1955[10].
- Prezydent RP August Zaleski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Tadeusz Brzeski (Kanclerz Orderu)
- Paweł Jankowski (Sekretarz Kapituły)
- Jerzy Bajan (Skarbnik Kapituły)
- Zofia Kossak-Szatkowska (członek Kapituły)
- Jan Brandys (członek Kapituły)
- Stanisław Gubodziecki (członek Kapituły)
- Stefan Pasławski (członek Kapituły)
- Jerzy Świrski (członek Kapituły)
- Prezydent RP August Zaleski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Kazimierz Fabrycy (Kanclerz Orderu)
- Paweł Jankowski (Sekretarz Kapituły)
- Jerzy Bajan (Skarbnik Kapituły)
- Jan Brandys (członek Kapituły)
- Tadeusz Brzeski (członek Kapituły)
- Wacław Grubiński (członek Kapituły)
- Stanisław Gubodziecki (członek Kapituły)
- Jerzy Świrski (członek Kapituły)
- Stanisław Miller (członek Kapituły)
- Kordian Zamorski (członek Kapituły)
Zastępcy członków:
- Prezydent RP August Zaleski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Kordian Zamorski (Kanclerz Orderu)
- Paweł Jankowski (Sekretarz Kapituły)
- Jerzy Bajan (Skarbnik Kapituły)
- Jan Brandys (członek Kapituły)
- Wacław Grubiński (członek Kapituły)
- Stanisław Lubodziecki (członek Kapituły)
- Stanisław Miller (członek Kapituły)
- Gustaw Rożałowski (członek Kapituły)
Zastępcy członków:
- Ludwik de Laveaux
- Stanisław Owsianka
- Bohdan Wendorff
- Roman Witorzeniec
- Lata 1964-1967[17]
- Prezydent RP August Zaleski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Kordian Zamorski (Kanclerz Orderu)
- Paweł Jankowski (Sekretarz Kapituły)
- Jerzy Bajan (Skarbnik Kapituły)
- Prezydent RP August Zaleski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Kordian Zamorski (Kanclerz Orderu)
- Paweł Jankowski (Sekretarz Kapituły)
- Wacław Grubiński (Skarbnik Kapituły)
- Jerzy Bajan (członek Kapituły, zm. 27 czerwca 1967)
- Jan Brandys (członek Kapituły)
- Stanisław Lubodziecki (członek Kapituły)
- Stanisław Pomianowski (członek Kapituły)
- Bohdan Wendorff (członek Kapituły)
Zastępcy członków:
- Jadwiga Baranowska
- Ludwik de Laveaux (członek Kapituły od 4 sierpnia 1967)
- Anna Nowakowa (ze Stankowskich)
- Stanisław Owsianka
- Prezydent RP August Zaleski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), zm. w 1972
- Prezydent RP Stanisław Ostrowski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), od 1972
- Kordian Zamorski (Kanclerz Orderu)
- Paweł Jankowski (członek Kapituły)
- Wacław Grubiński (członek Kapituły)
- Józef Gołąb (członek Kapituły)
- Stanisław Lubodziecki (członek Kapituły)
- Antonina Płońska (członek Kapituły)
- Stanisław Pomianowski (członek Kapituły)
- Józef Wnuk (członek Kapituły)
Zastępcy członków:
- Jadwiga Baranowska
- Juliusz Dziewulski
- Franciszek Jasiński
- Anna Nowakowa (ze Stankowskich)
- Lata 1973-1978[10]
- Prezydent RP Stanisław Ostrowski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Kordian Zamorski (Kanclerz Orderu)
- Prezydent RP Stanisław Ostrowski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), do 1979
- Prezydent RP Edward Raczyński (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), od 1979
- Kordian Zamorski (Kanclerz Orderu)
- Bohdan Wendorff (Sekretarz Kapituły)
- Jan Berek (członek Kapituły)
- Stanisław Biegański (członek Kapituły)
- Jadwiga Pająk (członek Kapituły)
- Antonina Płońska (członek Kapituły)
- Władysław Wierzbicki (członek Kapituły)
- Władysław Zaleski (członek Kapituły)
- Wanda Piłsudska (członek Kapituły od 19 marca 1979)
Zastępcy członków:
- Jadwiga Baranowska
- Wanda Dziedzicowa
- Juliusz Dziewulski
- Stanisław Orłowski
- Edmund Chełmiński (od 19 marca 1979)
- Lata 1981-1984[10]
- Prezydent RP Edward Raczyński (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Kordian Zamorski (Kanclerz Orderu)
- Lata 1984-1987[24]
- Prezydent RP Edward Raczyński (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), do 1986
- Prezydent RP Kazimierz Sabbat (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), od 1986
- Jan Berek (Kanclerz Orderu, zm. 20 czerwca 1986)
- Stefan Soboniewski (członek od 15 lipca 1986, Kanclerz Orderu od 26 sierpnia 1986)[25][26]
- Bohdan Wendorff (Sekretarz Kapituły)
- Edmund Chełmiński (Skarbnik Kapituły)
- Stanisław Biegański (członek Kapituły)
- Ryszard Kaczorowski (członek Kapituły)
- Henryk Niedziałkowski (członek Kapituły)
- Janusz Rowiński (członek Kapituły)
- Władysław Wierzbicki (członek Kapituły)
- Jan Arciszewski (członek Kapituły od 11 listopada 1986)[27]
Zastępcy członków:
- Mieczysław Białkiewicz
- Wanda Dziedzicowa
- Maksymilian Lorenz
- Roman Ratschka
- Halina Martin (od 15 lipca 1986)
- Lata 1987-1990[28]
- Prezydent RP Kazimierz Sabbat (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), zm. w 1989
- Prezydent RP Ryszard Kaczorowski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu), od 1989
- Stefan Soboniewski (Kanclerz Orderu)
- Bohdan Wendorff (Sekretarz Kapituły)
- Edmund Chełmiński (Skarbnik Kapituły)
- Jan Arciszewski (członek Kapituły)
- Stanisław Biegański (członek Kapituły)
- Henryk Niedziałkowski (członek Kapituły)
- Janusz Rowiński (członek Kapituły)
- Władysław Wierzbicki (członek Kapituły)
Zastępcy członków:
- Mieczysław Białkiewicz
- Wanda Dziedzicowa
- Halina Martin
- Ryszard Dembiński
- Lata 1990-1993[29]
- Prezydent RP Ryszard Kaczorowski (przewodniczący Kapituły i Wielki Mistrz Orderu z urzędu)
- Stefan Soboniewski (Kanclerz Orderu)
- Bohdan Wendorff (Sekretarz Kapituły)
- Jan Drewnowski (członek Kapituły od 15 maja do 9 lipca 1990)
- Wanda Dziedzicowa (członek Kapituły)
- Zbigniew Gąsiewicz (członek Kapituły od 9 lipca 1990)
- Mieczysław Białkiewicz (członek Kapituły)
- Ryszard Dembiński (członek Kapituły)
- Stanisław Świerszczyński (członek Kapituły)
- Władysław Wierzbicki (członek Kapituły)
Zastępcy członków:
- Stanisław Berkieta
- Paweł Hęciak
- Tadeusz Kryska-Karski
- Walter Szczepański (Skarbnik Kapituły)
III Rzeczpospolita (1993-2015)
[edytuj | edytuj kod]Ustawa z 1992 zniosła funkcję zastępców, a ośmioosobowy skład (poza prezydentem) wybierany jest przez prezydenta na dłuższe, pięcioletnie kadencje, co z zasady powinno odpowiadać długości pełnienia urzędu przez Prezydenta RP (ponieważ ustawa nie przewiduje usunięcia członka kapituły przed upływem pięciu lat, współpraca pomiędzy przewodniczącym a gremium wybranym przez poprzednika, może być utrudniona)[30].
Byli członkowie Kapituły od 1993 (lista niepełna):
- Andrzej Ajnenkiel – Kanclerz Orderu od 21 czerwca 1993 do 2008 (trzy kadencje)[31][32][33]
- Kazimierz Dejmek – Sekretarz Kapituły od 21 czerwca 1993 (2 kadencje)[31][32], zm. w 2002
- Aleksander Gieysztor – członek Kapituły od 21 czerwca 1993[31], zm. w 1999
- Zofia Korczyńska – członek Kapituły od 21 czerwca 1993[31]
- Artur Międzyrzecki – członek Kapituły od 21 czerwca 1993[31], zm. w 1996
- Andrzej Stelmachowski – członek Kapituły od 21 czerwca 1993[31]
- Józef Szajna – członek Kapituły od 21 czerwca 1993 do 1998[31][34]
- Jerzy Turowicz – członek Kapituły od 21 czerwca 1993[31], zm. w 1999
- Leszek Kubicki – członek Kapituły od 18 sierpnia 1998 do 2008 (dwie kadencje), od marca 2003 Sekretarz Kapituły[32][35]
- Jerzy Pomianowski – członek Kapituły od 15 lipca 1998 do 2008 (dwie kadencje)[33]
- Kazimierz Imieliński – członek Kapituły od 15 września 1998 do 2008 (dwie kadencje)[33]
- Zofia Romaszewska – członek Kapituły od 11 czerwca 2007, kanclerz Orderu od 3 lutego 2009, ustąpiła z Kapituły w 2010[36][37]
- Marta Olszewska – członek Kapituły od 11 czerwca 2007, sekretarz od 2009[36]
- Bohdan Cywiński – członek Kapituły od 12 czerwca 2007[33][36]
- Ryszard Bugaj – członek Kapituły od 31 października 2008, zrezygnował w 2010[36][37]
- Krzysztof Kauba – członek Kapituły od 15 stycznia 2009[36]
- Sławomir Radoń – członek Kapituły od 15 stycznia 2009[36]
- Jerzy Kropiwnicki – członek Kapituły od 31 października 2008[36]
- Jerzy Bahr – członek Kapituły od 18 października 2011 do 2015[38][39][40]
- Maria Dmochowska – członek Kapituły od 18 października 2011 do 2015[38][39][40]
- Magdalena Fikus – Kanclerz Orderu od 18 października 2011 do 2015[38][39][40]
- Anna Teresa Jakubowska – członek Kapituły od 18 października 2011 do 2015[38][39][40]
- Henryk Woźniakowski – członek Kapituły od 18 października 2011 do 2015[38][39][40]
- Agnieszka Wolfram-Zakrzewska – członek Kapituły od 23 listopada 2011 do 2015, jej sekretarz[39][40]
- Paweł Dangel – członek Kapituły od 27 stycznia 2014 do 2015[39][40]
- Ewa Dałkowska – członek Kapituły od 4 sierpnia 2016 do 4 sierpnia 2021[41][42]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ustawa z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 2022 r. poz. 1031)
- ↑ Kapituły orderów [online], prezydent.pl [dostęp 2021-08-25] (pol.).
- ↑ Powołania w skład Kapituły Orderu Odrodzenia Polski [online], prezydent.pl [dostęp 2021-10-23] (pol.).
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 3, 11.
- ↑ a b Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 144-147.
- ↑ Aresztowanie. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 78 z 3 kwietnia 1925.
- ↑ Kapituła Orderu „Polonia Restituta”. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 141 z 23 czerwca 1927.
- ↑ Nowa Kapituła Orderu „Odrodzenia Polski”. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 221 z 26 września 1936.
- ↑ Zbigniew Puchalski, Ireneusz J. Wojciechowski: Ordery i odznaczenia polskie i ich kawalerowie. Warszawa: KAW, 1987, s. 110-111.
- ↑ a b c d e Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 213.
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1955 nr 2, s. 9
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1955 nr 3, s. 11
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1958 nr 4, s. 22
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 1958 o powołaniu członków Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 44-45, Nr 6 z 19 września 1958.
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1961 nr 3, s. 11
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1961 nr 4, s. 17
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1964 nr 3, s. 17
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1967 nr 2, s. 7
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1967 nr 3, s. 19
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1967 nr 4, s. 27
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1967 nr 5, s. 32 (sprostowanie omyłki pisarskiej)
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1970 nr 3, s. 13
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1979 nr 3, s. 9-10
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1984 nr 2, s. 13-14
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 15 lipca 1986 r. o powołaniu członków i zastępców członków Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 48, Nr 3 z 16 lipca 1986.
- ↑ Wybór Kanclerza Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 59, Nr 4 z 11 listopada 1986.
- ↑ Powołanie członka Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 59, Nr 4 z 11 listopada 1986.
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1987 nr 2, s. 12, 14
- ↑ Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. 1990 nr 2, s. 21-23
- ↑ Piotr Jakubowski: Kapituły orderów – kompetencje i praktyka funkcjonowania. W: Ordery i odznaczenia w III RP. Wybrane zagadnienia prawno-ustrojowe. Lublin: KUL, 2014, s. 77.
- ↑ a b c d e f g h Stefan Oberleitner: Ordery, odznaczenia, odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990–1999. Toruń: Adam Marszałek, 2001, s. 24-25.
- ↑ a b c Posiedzenie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. prezydent.pl, 1998-08-18. [dostęp 2016-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-01)].
- ↑ a b c d Kapituły Orderów – czerwiec 2008. [w:] Ordery i odznaczenia [on-line]. prezydent.pl, 2008-06-08. [dostęp 2016-08-20].
- ↑ Pożegnanie Józefa Szajny. prezydent.pl, 2008-06-30. [dostęp 2016-11-01].
- ↑ Posiedzenie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. prezydent.pl, 2003-03-11. [dostęp 2016-11-01].
- ↑ a b c d e f g Wybory w Kapitule Orderu Odrodzenia Polski – 2009. prezydent.pl. [dostęp 2010-09-28].
- ↑ a b Wystąpili z Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. fakty.interia.pl. [dostęp 2015-08-13]. (pol.).
- ↑ a b c d e Posiedzenie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. prezydent.pl. [dostęp 2011-10-26].
- ↑ a b c d e f g Kapituły Orderów – lipiec 2015. prezydent.pl. [dostęp 2010-09-28].
- ↑ a b c d e f g Kapituły Orderów – wrzesień 2015. prezydent.pl. [dostęp 2010-09-28].
- ↑ Prezydent powołał członków Kapituły Orderu Orła Białego oraz Kapituły Orderu Odrodzenia Polski. prezydent.pl. [dostęp 2016-08-12].
- ↑ Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Aktualności / Wydarzenia / Uroczyste posiedzenie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski [online], prezydent.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kapituły Orderów. prezydent.pl. [dostęp 2011-10-26].